Ontheemd

De Belgische vluchtelingen van de Eerste Wereldoorlog

Tijdens de eerste maanden van de Eerste Wereldoorlog vluchtten 1,5 miljoen Belgen voor het oorlogsgeweld dat hun land overspoelde. De Belgische exodus, waarbij één vierde van de totale bevolking hun thuis achterliet om veiligheid te zoeken, is tot op heden een onderbelicht onderwerp in het Belgisch historisch onderzoek.

In 2025-2026 onderzoekt het In Flanders Fields Museum het erfgoed van Belgische vluchtelingen van de Eerste Wereldoorlog. Dit resulteert in een tijdelijke expo, een meerdaagse internationale conferentie en een duurzame inventarisatie van de mogelijke bronnen van dit erfgoed. Het team capteert ook enkele getuigenissen van nabestaanden en organiseert een veelzijdig programma aan culturele activiteiten rond de thematiek.


Jij kan helpen

Het In Flanders Fields Museum wil het erfgoed van Belgische vluchtelingen tijdens de Eerste Wereldoorlog in kaart brengen en duurzaam verankeren voor de toekomst. Dit erfgoed is te vinden in België en in het buitenland. Het museum zoekt niet alleen in officiële archieven, maar ook in het bredere erfgoedveld. Veel verhalen en memorabilia van vluchtelingen zitten immers nog bij de familie zelf. Jij kan het museum helpen om dit erfgoed te bewaren.

  • Ken je vluchtverhalen uit de Eerste Wereldoorlog in jouw familie?
  • Heb je thuis brieven, dagboeken, foto’s of voorwerpen die het Belgische vluchtverhaal tastbaar maken?
  • Werd het vluchtverleden van jouw gemeente reeds in kaart gebracht (een lijst, een publicatie, onderzoek door een heemkundige kring,... )?

Kan je een van bovenstaande vragen beantwoorden? Heb je meer informatie? Neem contact op met het museumteam.

Belgen op de vlucht

Een papfles met een verhaal

Denises moeder, de 21-jarige Bertha Decaesteker, was hoogzwanger toen ze samen met haar moeder en twee zussen op 2 januari 1915 uit het geteisterde Ieper vluchtte.

Lees meer

Een dagboek

Het dagboek van Jan Van de Meerssche beschrijft in detail hoe hij met zijn gezin uit zijn thuisstad Aalst vluchtte op 27 september 1914.

Lees meer

Mondelinge geschiedenis

Vluchtverhalen van de oorlog leven verder in familiegeschiedenissen. Om deze te capteren en te bewaren voor de toekomst, zet het museumteam eveneens in op mondelinge geschiedenis, dat deel uitmaakt van het onderzoeksproject ‘Ontheemd’. Hoe zijn mensen van de tweede en derde generatie omgegaan met het vluchtverhaal in hun familiegeschiedenis? Dat is de vraag die het museumteam aan een 15 à 20 mensen stelt om de persoonlijke kant van deze geschiedenis te belichten. Het project streeft ernaar een zo groot mogelijke diversiteit aan vluchtverhalen in kaart te brengen.

Tentoonstelling 'Ontheemd - De Belgische Vluchtelingen van de Eerste Wereldoorlog'

In 1914 sloegen anderhalf miljoen Belgen - een kwart van de toenmalige bevolking - op de vlucht voor het oorlogsgeweld. Naar schatting 600.000 verbleven voor de duur van de oorlog in het buitenland, voornamelijk in Frankrijk, Groot-Brittannië en Nederland. Daarnaast werden duizenden anderen onder dwang ontheemd: ze werden aan beide zijden van het front door militairen geëvacueerd omdat hun woonplek door het verloop van de oorlog te gevaarlijk was geworden. Na de oorlog wachtte een moeilijke terugkeer die soms jaren aansleepte. Sommigen keerden niet terug, omdat ze in hun eigen land geen toekomst meer zagen.

Meer informatie

Conferentie

In 2026 organiseert het In Flanders Fields Museum een meerdaagse internationale conferentie met internationale partners, waar enerzijds het Belgische verhaal geanalyseerd wordt en dat verhaal anderzijds in een ruimere Europese context wordt gesitueerd.

Concrete informatie volgt in het najaar van 2025.

Partners

Het onderzoeksproject is mogelijk dankzij een projectsubsidie voor cultureel-erfgoedwerking op landelijk en internationaal niveau.

In samenwerking met

Met medewerking van